Tarikati Nakshibendi është,

▪   PENDIM PËR GJYNAHET E BËRA, dhe mospërsëritje e tyre;
▪   PËRMBAJTJE FUQISHËM SHERIATIT, dhe  qëndrueshmëria në të;
▪  PËRSHTATJE SUNNETIT TË RESULALLAHUT, S.A.V.S

Tarikat  është metodë (usul) e edukimit shpirtëror, që zakonisht bartë emrat e mësuesve të vet. Tarikati është rruga për ta kuptuar dhe jetuar fenë, prandaj kush nuk është i lidhur për sheriat, veprimi i tij në tarikat është shpifje, gënjeshtër. Imam Rabbani k.s. ka thënë: Sheriati me tarikat është një. Çka përputhet me sheriat përputhet edhe me tarikat; e çka është kundër sheriatit, është edhe kundër tarikatit.  

Tarikati gjendet në tasavvuf, e Tasavvuf  është nënshtrimi pa kundërshtim urdhrave të Allahut. Kjo është mbrojtja e zemrës nga kënaqësitë kaluese të kësaj bote, duke vepruar i mbuluar me moralin që e do Allahu; është udhëtim drejt shkallës më të lartë të ahlakut njerëzor. Ata që u nisën kësaj udhe, tasavvufin e shpjeguan si moral i lartë, pastrim i zemrës dhe zbatim i edukatës. Temë e tasavvufit është insani, e qëllim – zbukurimi i tij me moral hyjnor. Tasavvuf  është edukata që buron nga Kur’ani dhe Sunneti.

Shkolla e Nakshibendive  u formësua nga Shah-i Nakshibend (Haxhe Muhammed Behaeddin Nakshibend, kaloi në ahiret më 791H /1389), i cili e trasoi këtë rrugë, ndërsa diturinë e saj, edebin (edukimin shpirtëror) dhe rregullat i pranoi nga të mëdhenjtë para tij, e që përmes silsilës (zinxhirit shpirtëror) i erdhën prej Ebu Bekr es-Siddik, r.a., e te ai prej Resulullahut s.a.v.s.. Edhe fillim edhe drejtim i shkollës së Nakshibendive është Pejgamberi ynë, Muhammed Mustafa, s.a.v.s., e  vend të veçantë zë dhikri (përmendja, përkujtimi) i fshehtë i Allahut Teala. Ky udhëtim nisë me një teube (pendim) të thellë e të sinqertë, e synim e ka gradën ibadun mukramun (21:26).

Në kuptim gjuhësor, Nakshibendi është bashkim i dy fjalëve, NAKSH – që do të thotë qëndisje ose gravurë dhe BEND, që në gjuhën perse është emër, me kuptimet: lidhje, pranga, rrip; por është edhe cilësi (sifat), dhe nënkupton: të lidhet shtrëngueshëm, mirë. Nakshibendi pra është mbiemër (qëndisje e shtrëngueshme), por u bë i famshëm si emër, për ata që vazhdimisht dhe pandërprerë bëjnë dhikr të fshehtë, e me këtë qëndisin dhikrullah në zemra, ashtu që nuk hiqet më.

Pra ju më kujtoni Mua, Unë ju kujtoj juve.
2-Bekare: 152

Përgjatë kohës. kjo rrugë u njoh me emrat e murshid-i kamil (mësuesit e përkryer) të vet; prej Ebu Bekrit r.a. rruga njihej me emrin Siddikije, prej Tajjfur Bejazid Bistamisë k.s., u quajt Tajjfurije, e prej Haxhe Abdulhalik-i Gugjdevanit merr emrin Haxheganije. Me këtë emër dallohej deri tek Shah-i Nakshibend, e pas tij rruga u quajt Nakshibendije. Me këtë emërtim rruga u përhap në gjithë botën Islame dhe u bë e famshme. Emërtimet tjera me kohë u harruan, e pas Mevlana Halidi Bagdadit, kjo rrugë u përhap edhe me emrin Nakshibendi-Halidije. Kolli (dega) Halidije sot është i përhapur në Turqi, Lindje të Mesme, Ballkan e më gjerë, por edhe më tutje njihet me emrin e famshëm të Shah-i Nakshibend. 

Edukimi i Nakshibendive bazohet në dhikrin hafi (të fshehtë), një usul (parim) i preferuar nga evliatë e mëdhenj, të cilët e zhvilluan dhe e përcjellën deri në kohët tona. Edebet e kësaj rruge janë prej Kur’anit dhe prej sunnetit të Resulallahut, s.a.v.s., edhe të as’habëve të tij fisnikë, çka do të thotë se në këtë rrugë refuzohet gjithçka që nuk është Islam.

Ashtu siç kanë fakihët (juristët) kompetencë për ixhtihad (opinion, vendim) në fushën e fikhut, ashtu edhe Murshidi Kamil (udhëzuesi, shejhu) është kompetent për ixhtihad në fushën e edukimit të ahlakut (moralit) të personit. Kjo rrugë ka për qëllim ta përsosë njeriun me ahlak të bukur dhe ta arrijë atë tek rizaja (kënaqësia) e Allahut Teala. Kjo rrugë, përmes muhabetit (dashurisë) e lidhë zemrën e njeriut me Allahun Teala. Mjeti bazë është dhikri i fshehtë, por edhe dhikri në xhemat, muhabeti, sohbeti (biseda), hatme dhe rabita.

Abdulhalik Guxhduvani dhe të mëdhenjtë e tjerë pas tij, vendosën 11 Usulet (parimet) e edukimit të tarikatit Nakshibendi, të cilat do ta mbajnë zemrën vazhdimisht në gjendje të dhikrit. Këto parime janë të dëshiruara për secilin musliman, dhe të domosdoshme për secilin udhëtar të rrugës së drejtë. Me to fitohet zgjuarsi shpirtërore, e posedimi i tyre është fryt i dhikrit e rezultat i ahlakut të bukur. Ai që i jeton këto parime sigurisht që e ka kuptuar esencën e ajeteve që urdhërojnë dhikrin dhe i ka arritur myzhdeja nga kuptimi i tyre. Ai e ka arritur rizanë e Allahut;

Përmendni çdo herë Allahun që të arrini fitoren e dëshiruar.
8-Enfal: 45

Allahu Teala gjithashtu thotë:
O ju që besuat, përkujtoni Allahun sa më shpesh
Dhe madhëroni Atë mëngjes e mbrëmje. 
33-Ahzab: 41, 42

prandaj Resulallahu s.a.v.s., ka thënë:
Ibadeti me vlerën më të lartë është ai brenda të cilit më së shumti bëhet dhikër Allahu Teala.

qëndisja e dhikrit në zemër

11 USULET (Parimet) E TARIKATIT NAKSHIBENDI

 

 

01. VUKUF-I ZAMANI | i vetëdijshëm, në çdo moment

Kontrollo secilën sjellje që e bën, dhe në çdo moment dije se cili veprim do të jetë më i vlefshëm për ty – atë veproje. Secilën kohë tënden kaloje me një lloj të dhikrit; nëse bën punë të dobishme e vepra të mira, bëj shukër (falënderim); shukri është dhikr, e nëse bën punë të këqija e të turpshme, menjëherë bëj teube-istigfar (pendohu kërko falje!); istigfari është dhikr, dhe mundohu të kompensosh mangësitë nga e kaluara jote.
Vështroje zemrën tënde në secilën frymë, që të kesh kujdes se a është zemra jote e vëmendshme në dhikr apo është në gaflet. Disa këtë e quajtën Sahv (zgjim). Vazhdimisht përkujtoje veten që je nën vrojtimin dhe kontrollin e Allahut, dhe dije se vdekja po të afrohet. Zgjohu nga gafleti, e nëse nuk mund tash të zgjohesh, dije se një ditë do të zgjohesh, gjithsesi.

02. VUKUF-I ADEDI | dhikr me vetëdije, dhe ia di numrin

Kujdesu për numrin e dhikrit që bën, dhe bëje ashtu siç të ka mësuar mësuesi yt! Dhe dije numrin e dhikrave që bën, e duke ruajtur qetësinë e zemrës; përmbledhe atë në dhikr, sidomos gjatë dhikrit La ilahe ilallah; ku vetja, dhe gjithçka tjetër përpos Allahut Teala harrohet, dhe çdo gjë në mes largohet, dhe synohet të arrihet vetëm shija e atij dhikri; tejkalohet vetja dhe tërhiqet në xhezbe (dalldi hyjnore). Kjo xhezbe, kjo dashuri, është shkalla e parë e diturisë shpirtërore.

03. VUKUF-I KALBI | me dhikr, zemra lidhet për Atë që i bën dhikr

Gjatë dhikrit mundohu të përfitosh rizanë e Allahut dhe qetësinë e zemrës tënde, ashtu që aty të mos ketë dashuri apo anim ndaj asgjëje tjetër përpos Allahut. Ndali mendimet për dynjanë që të shëtisin nëpër zemër. Synoje fshehtësinë dhe thelbin e dhikrit. Vazhdimisht drejtoju zemrës tënde, dhe dashurisë aty. Shah-i Nakshibend e pa se më e rëndësishme dhe më e domosdoshme se shumësia e dhikrit është përqëndrimi i zemrës në atë dhikr dhe lidhja e saj për Atë të Cilit i bëhet dhikr, për Allahun Teala.

04. NAZAR BER-KADEM | shiko para hapit

Vazhdimisht ec e shiko përpara, gjithmonë i angazhuar me punët tua. Ruaje syrin prej haramit dhe zemrën prej përlyerjes. Mos i kushto vëmendje asaj që nuk të hyn në punë. Kush nuk e ruan syrin, edhe zemrën e ka të përlyer. E kanë thënë: “Ai që nuk është serioz, as puna nuk i del serioze”.
Ti duhet të kesh vetëm një cak dhe ta përqendrosh zemrën vetëm aty, vazhdimisht dhe me gjithë mundin, e përpos Allahut Teala, gjërave tjera as mos ju kushto vëmendje! Ai që shkon drejt cakut me nxitim, vazhdimisht duhet të shikojë përpara, përndryshe merr në thua, rrëzohet. E Imam Rabbani ka thënë: “Mos e kupto fjalë-për-fjalë shprehjen “shiko para hapit”, por kuptoje se pasi që fillimisht syri duhet të shikojë përpara, e pastaj këmba ta përcjell; edhe insani duhet ta vendos syrin te gradat e larta shpirtërore, dhe ta bëjë hapin – ta japë mundin që ajo gradë e kërkon. Kush kënaqet me pak, pak fiton, e kush nuk fluturon, i duhet të ecë.”
Fjala jote le të përputhet me veprat tua; fol (nëse duhet) e sillu vetëm brenda gjendjes ku je, e mos fol për ato gjendje e dituri që nuk i ke e nuk i njeh, bile as nuk i ke shijuar, e nëse ndodh që i shijon, mos mendo se janë pronë e jotja. Dija vetes hallin, edhe kufirin. Merri si shembull ata që po ecin para teje, e edhe falënderohu për gjendjen ku ti je kur i sheh të tjerët prapa teje, dhe trego mëshirë me ta, e ndihmoju. Bëhu modest, mos ec me mendjemadhësi, përshtatju sunnetit, shiko përpara dhe mos i shqetëso të tjerët.

05. HUSH DER-DEM | i zgjuar në çdo frymë, të mos jesh në gaflet

Secilën frymë që e merr dhe e lëshon, bëje me vetëdije, i vëmendshëm ndaj Allahut . Të gjithë kohën tënde përdore në një lloj ibadeti sepse secila frymë që kalohet në dhikr bëhet lidhje e robit me Rabbin e tij; atëherë ajo frymë është e gjallë, jeton, është e ëmbël dhe plot marifet. Frymët që harxhohen në gaflet e kryengritje janë të vdekura, pa marifet, pa nur e pa shije. Shah-i Nakshibend thotë: ”Edukimi i rrugës sonë arrihet duke qëndruar i vëmendshëm në dhikr për secilin moment, secilën frymë, bile edhe mes dy frymëve!”
E ata që dinë tregojnë se kjo është shumë e vështirë, dhe se vetëm të qëndrueshmit, e që kalojnë në dhikrin e qenies (dhikri dhat), e shohin se kjo mund të ndodhë. Prandaj kuptoje vlerën e secilit moment të jetës tënde, të secilës frymë, në këtë dynja. Mos humb kohë me mërzit për të kaluarën e shqetësim për të ardhmen, por përfito nga momenti ku je! Veprimin më të mirë e ke të bësh shpesh istigfar.

06. SEFER DER VATAN | ik prej njerëzve, shko drejt Hakut

Ti duhet të jesh vazhdimisht në lëvizje, në gjendjen që e përshkruan ajeti:

Unë po shkoj aty ku më urdhëroi Rabbi im, e Ai më udhëzon. 
37-Safat: 99

Vendi që shkohet është xhenneti e ajo që kërkohet është rizaja e Allahut. Prandaj braktisi veset e këqija e zbukurohu me ahlak të bukur, braktise haramin e kërkoje hallallin, kalo prej kundërshtimit – në takva (devotshmëri). Ky është rrugëtim i zemrës; e zemra pa u zgjuar nuk mund të shikojë përpara; pa u edukuar nuk mund ta njohë Rabbin e vet, dhe pa u pastruar nga pisllëku, nuk mund ta sodit Hakkin. Prandaj, gjeje një mësues të besueshëm, dhe nën udhëheqjen dhe edukimin e tij shpirtëror, nisu kësaj rruge. Edukimi shpirtëror të pastron ty dhe zemrën tënde; zemra të forcohet me dashuri hyjnore e zgjuarsi, cilësitë e këqija të ndërrohen me cilësi të mira. Kështu bëhet hapi prej syefaqësisë – në sinqeritet, prej pakujdesisë – në dhikr, prej zullumit – në drejtësi, prej kundërshtimit – në ibadet. Kjo quhet hixhret – rrugëtimi drejt Allahut, e ky hixhret është edhe qëllim i tasavvufit. Dhe dije se nuk duhet të qëndrosh vazhdimisht në një gjendje; angazhoje veten në punë të mira, përparo në ahlak të bukur, e ngritesh edhe shpirtërisht. Në këtë rrugë vazhdimisht je në lëvizje, e nuk guxon të ndalesh, as të mërzitesh.

07. HALVET DER-ENXHUMEN | mes njerëzve, me Hakkun

Pra, në të jashtmen (zahir) të jesh me njerëzit, e në të brendshmen (batin) me Hakun. Mbushe zemrën plot me shije të dhikrit hyjnor dhe çdo gjë le të bëhet shkak që ta përkujtosh Allahun. Mos lejo që krijesat të të bëhen perde e zemrës, por gjithçka dhe secili le të jetë në vend të vet, sipas vlerës që e ka. Kur zemra e njeh Rabbin e Lartësuar dhe shpirtërisht i sodit manifestimet e Tij, asnjë krijesë tjetër nuk mund t’i bëhet perde, nuk mashtrohet, nuk humb kohë dhe nuk gjen rehati në gjëra tjera. Shejh Nexhmeddin Kubra ka thënë: “Dy dhikra në një vend nuk gjenden. Kur përmend diçka tjetër, nuk mund ta bësh dhikr Allahun, ndërsa zemra që vetëm Allahun e bën dhikr nuk ka vend për tjetër çka.

Resulallahu, s.a.v.s. vazhdimisht e bënte dhikr Allahun Teala, sepse për pejgamberët dhe evliatë dhikri është i vetkuptueshëm sepse ata të gjitha sjelljet dhe punët e veta i bëjnë me Hakun dhe i përshtaten urdhrave të Tij. Qëllimi i dhikrit është që zemra ta gjejë kënaqësinë me Allahun. Shah-i Nakshibend ka thënë: “Halvet der-enxhumen është esenca e rrugës tonë; dhe shton:
“Themeli i tarikatit tonë është sohbeti (bashkëbisedimi). Largimi prej njerëzve sjell famë, e fama bartë shkatërrim. E mira është të jesh mes njerëzve, e të bësh hizmet. E me sohbet, hizmeti bëhet edhe më i mirë; të dyja forcohen e plotësohen. Edhe udhëtarët e kësaj rruge e duan njëri-tjetrin në atë mënyrë që shkrihen (humben) në atë dashuri.” Ky moral i lartë i miqve të Allahut është shpjeguar në Kur’an-i Kerim me këtë ajet:

Ata janë njerëz qe nuk i pengon as tregtia e largët e as shitblerja në vend për ta përmendur Allahun, për ta falur namazin dhe për ta dhënë zeqatin.”
24-Nur: 37

08. YAD KERD | bëj dhikr

Pasi të mësohet vetëkontrolli, vazhdohet dhikri la ilahe ilallah, që të arrihet kuptimi i tehvidit. Allahu Teala vazhdimisht mbahet në kujtesë dhe dhikri i zemrës bashkohet me dhikrin e gjuhës. Udhëtari i rrugës së drejtë duhet ta ketë zemrën e zgjuar në çdo moment (Usul 1. Vukuf-i Zamani), dhe me vëmendje të plotë (Usul 2. Vukuf-i Adedi) të vazhdojë dhikrin Allah ose la ilahe ilallah. E kuptimin e shpjegon Shah-i Nakshibend: “La ilahe është nefij (mohim, refuzim), me të cilin bëhet e ditur se në gjithësi nuk ka tjetër ‘ilah’, dhe pas kësaj vjen shprehja (vërtetimi, dëshmia) ilallah – përpos Allahut, me çka dëshmohet se ilah i vërtetë e të Cilit i bëhet ibadet është vetëm Allahu Teala. Në fund thuhet Muhammedu’r Resulullah, me çka e bëjmë nijetin që t’i përshtatemi vetëm rrugës së Resulullahut s.a.v.s., në mënyrë që Allahu të na dojë neve, e edhe ne të tregojmë dashurinë që e kemi ndaj Allahut. Pa iu përshtatur Resulallahut s.a.v.s. as nuk merret vesh tevhidi, e as nuk shijohet muhabbeti (dashuria) i Allahut Teala.

 

09. BAZ GESHT | kthimi                

Duke bërë nefij isbat (dhikrin la ilahe ilallah), në momentin që lëshohet fryma, të gjitha mendimet përmblidhen në kuptimin e shprehjes ilahi ente maksudi ve ridhake matlubi (Allahu im, qëllimi im je Ti dhe kënaqësia Jote është kërkesa ime). Më pastaj, duke i parë mangësitë e bëra gjatë dhikrit, kërkohet strehim tek Allahu Teala dhe bëhet istigfar.

10. NIGAH DASHT | ruajtja

Gjatë dhikrit, zotëroje zemrën tënde, mendoje kuptimin e nefij dhe isbat, dhe ruaje zemrën nga dëshirat dhe brengat tjera, përpos Allahut.

11. JAD DASHT | kurrsesi nuk harron, vazhdimisht në dhikr

Në çdo moment dhe në çdo vend kërko rizanë (kënaqësinë) e Allahut Teala. Asnjëherë mos u ndajë prej kënaqësisë hyjnore. Zemrën mbaje zgjuar dhe shpirtërisht sodit manifestimet hyjnore, në gjithçka.

Këto janë cilësi të besimtarëve të vërtetë, e ata kanë treguar: Nëse besimtari për një javë bën dhikr me zemër për vetëm 15-30 minuta në ditë, nuk bën gjynahe të mëdha e nuk ushqehet me haram, pas një jave patjetër do ta hetojë zemrën si i zgjohet.

Shejh Sejid Abdulbaki el-Hysejn ka thënë: Vazhdo të përmendësh Allahun, dhe qëndro zgjuar në dhikr. Qëndise dhikrin e Allahut brenda në zemër, e pastaj – edhe kur ti nuk mendon në të, zemra të bën dhikr Allahun. Lukthi të punon edhe kur ti nuk do, edhe kur je në gjumë. Edhe me zemrën ndodh e njëjta, kur ti aty e vendos dhikrin e Allahut.